Pas op voor financiële spaghetti - Alles over erven (2024)

TEKST: PAUL VAN BODENGRAVEN

In ‘traditionele’ gezinnen (huwelijkspartners met biologisch eigen kinderen) vraagt het afhandelen van een nalatenschap al de nodige tijd en energie. In samengestelde gezinnen is de financiële afwikkeling vaak nog complexer, omdat er allerlei rechten en aanspraken gelden vanuit vorige relaties. In gesprek met Martine Glebbeek, adviseur van De Erfenisdeskundige, die uitlegt wat je kunt regelen om gedoe te voorkomen.

Wat versta je onder een samengesteld gezin?

“Er zijn natuurlijk allerlei samenstellingen mogelijk, maar laat ik me beperken tot een gezin dat wordt gevormd door twee partners die eerder gehuwd zijn geweest en die kinderen hebben uit die eerdere relaties. Zodra die een nieuwe relatie aangaan ontstaat er een boedelvermenging. Hun bezittingen en schulden worden in een huishouden samengebracht. En dat is vaak het begin van onduidelijkheid: wat is van wie? In het begin weten mensen dat nog wel, maar na een paar jaar is onduidelijk wat met wiens geld is gekocht.”

Waarom is dat belangrijk?

“Op het moment dat een van de twee partners in de nieuwe relatie overlijdt, ontstaan er aanspraken van de erfgenamen, meestal de eigen biologische kinderen. Die zijn niet alleen erfgenamen van de net overleden ouder, maar mogelijk ook van een eerder overleden ouder uit de vorige relatie. De kinderen hebben mogelijk recht op een tegoed uit het eerste overlijden en uit het tweede overlijden. De nieuwe partner kan financieel aardig in de knel komen.”

Hoe kun je dat dan ondervangen?

Het beste wat je kunt doen is zorgen dat de nalatenschap uit een eerdere relatie helemaal is afgewikkeld.

Een voorbeeld:

Arend en Bea zijn getrouwd en hebben samen twee kinderen. Arend overlijdt, Bea en de kinderen zijn erfgenaam. Hoewel alle bezittingen en schulden overgaan naar Bea, de langstlevende partner, dient de nalatenschap afgewikkeld te worden. De kinderen hebben een vordering op Bea en die moet worden vastgesteld. Als Bea later een nieuwe relatie krijgt is het duidelijk waar de kinderen uit de eerdere relatie recht op hebben en komt de nieuwe partner niet voor verrassingen te staan.

Wat zijn dan de administratieve stappen die je moet zetten als je aan een nieuwe relatie begint?

“Op de eerste plaats moet je de nalatenschap van een eerder overleden partner goed afwikkelen, zodat daar geen verrassingen uit voortkomen. Vervolgens is het essentieel dat de nieuwe partners goed beschrijven wat zij inbrengen in de nieuwe relatie. Als Bea bijvoorbeeld haar oude huis heeft verkocht en een overwaarde van €100.000 inbrengt, is dat iets waar de kinderen mogelijk aanspraak op kunnen maken. Investeert ze dat geld samen met haar nieuwe partner Joe in een nieuwe woning, dan moet wel duidelijk blijven dat het geld daarvoor is gebruikt. Komt Bea te overlijden, dan kunnen de kinderen daar recht op hebben. Maar het deel dat Joe heeft geïnvesteerd in de nieuwe woning, dat blijft van hem tenzij anders is overeengekomen. Zo weet Joe niet alleen waar hij rekening mee moet houden, maar voorkom je ook onduidelijkheid en conflicten.”

Is zo’n boedelbeschrijving dan voldoende?

“Voor de afwikkeling misschien wel, maar ik adviseer de partners in een samengesteld gezin ook altijd om te beschrijven hoe ze zaken willen afhandelen als een van hen onverhoopt komt te overlijden, bijvoorbeeld in een samenlevingscontract of testament. Daarin kun je vastleggen waar de langstlevende partner recht op heeft, wat wanneer naar de eigen kinderen gaat. Wat wil je de stiefkinderen geven? En wat doe je als de langstlevende overlijdt?”

Dat laatste is natuurlijk helemaal ingewikkeld?

“Zeker, want dan zijn de bezittingen vaak helemaal vervlochten geraakt en is het een aardige klus om uit te zoeken waar de erfgenamen ieder recht op hebben. Je ziet in de praktijk regelmatig dat de (stief)kinderen van deze partners elkaar in de haren vliegen. Omdat zij menen dat hun moeder of vader meer bezat toen zij de nieuwe relatie aangingen, of dat een van de twee meer aan de hypotheek heeft betaald. Dan helpt het maken van goede afspraken en het vastleggen hiervan bij de start van de nieuwe relatie enorm. Net als een redelijk recente beschrijving van de wensen van de erflaters over de verdeling van de nalatenschap. Een ander punt ter overweging is om als erflaters (de nieuwe partners in dit voorbeeld) een onafhankelijke “professioneel” executeur aan te wijzen. Die is neutraal en heeft geen enkel belang. Door een of meerdere kinderen aan te wijzen als executeur, leg je al op voorhand druk op de afhandeling van de nalatenschap bij die kinderen. Het afwikkelen van een nalatenschap vergt kennis en tijd.”

Wat moet je doen als je er als erfgenamen niet uitkomt?

“Probeer in alle gevallen een rechtszaak te voorkomen! Dat is niet alleen erg kostbaar, maar vraagt ook heel veel tijd en negatieve energie. Als je er niet uitkomt, schakel dan een bemiddelaar of mediator in. Die is onafhankelijk en zal in alle redelijkheid proberen te komen tot een oplossing die voor iedereen aanvaardbaar is. De erflaters kunnen dat ook als bepaling in hun testament opnemen, dat zij de kinderen verplichten om bij een conflict een mediator in te schakelen. Mijn advies aan samengestelde gezinnen is altijd om zo’n bepaling op te nemen. Want ook al lijken de onderlinge relaties bij leven en welzijn harmonieus, dat kan zo maar veranderen als een erfenis in beeld komt. Ik ken helaas meer dan genoeg families die zijn verscheurd door zulke kwesties. Terwijl dat dus te voorkomen is door vooraf de zaken goed vast te leggen.”

De erflaters kunnen dat ook als bepaling in hun testament opnemen, dat zij de kinderen verplichten om bij een conflict een mediator in te schakelen.